Kiedy Sąd przeprowadzi  dowód z opinii biegłego w postępowaniu cywilnym

Podstawa prawna

Zgodnie z treścią art. 278 §1 Kodeksu postępowania cywilnego (dalej k.p.c.) w okolicznościach wymagających wiadomości specjalnych Sąd po wysłuchaniu wniosków stron co do liczby biegłych i ich wyboru może wezwać jednego lub kilku biegłych w celu zasięgnięcia ich opinii. Pomimo tego, że przepis wskazuje na fakultatywną dyspozycje Sądu – to możliwość ta często przeradza się w obowiązek Sądu. Warto pamiętać, że art. 278 § 1 k.p.c. nie stanowi podstawy do oceny wiarygodności i mocy dowodu, a jedynie określa warunki jego dopuszczalności.

Cel powołania dowodu z opinii biegłego w postępowaniu cywilnym

Dla zachowania prawidłowości dowodu z opinii biegłego istotnym jest udzielenie wiadomości specjalnych, nie zaś ustalenie faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Potwierdza to stanowisko judykatury, w tym Sądu Najwyższego zgodnie, z którym:

„Celem powołania dowodu z opinii biegłego nie jest ustalenie faktów istotnych dla rozstrzygnięcia, lecz udzielenie sądowi wiadomości specjalnych w takich kwestiach, których wyjaśnienie przekracza zakres wiedzy wynikający z doświadczenia życiowego osób posiadających wykształcenie ogólne. Zadaniem biegłego zasadniczo jest więc dokonanie oceny przedstawionego materiału z punktu widzenia posiadanej wiedzy naukowej (technicznej) danej specjalności i przedstawienie sądowi danych i wniosków umożliwiających poczynienie właściwych ustaleń faktycznych i właściwą ocenę prawną znaczenia okoliczności wskazanych w podstawie faktycznej.” Wyrok SN z 14.07.2017 r., II CSK 655/16, LEX nr 2342151.

W związku z powyższym, zadanie biegłego polega dokonaniu oceny materiału z punktu widzenia posiadanej wiedzy dotyczącej danej specjalności oraz przedstawienie danych i wniosków, które umożliwią Sądowi dokonanie właściwych ustaleń faktycznych i oceny prawnej. Biegły udziela odpowiedzi na konkretne pytania Sądu i Stron, przy czym Sąd nie jest związany opinią biegłego w zakresie jego wypowiedzi odnoszących się do ustalenia i oceny faktów oraz sposobu rozstrzygnięcia sprawy. Wobec tego, Sąd powinien pominąć opinie w zakresie sugestii biegłego co do rozstrzygnięć prawnych, jeżeli biegły dopuści się przekroczenia granic swoich kompetencji i zamieści takowe obok swoich wypowiedzi w zakresie wymagającym wiadomości specjalnych. Warto jednak podkreślić, że wypowiedzenie się biegłego co do zastosowanych przepisów nie powoduje dyskwalifikacji całości jego opinii.

Wiadomości specjalne

W świetle art. 278 k.p.c. wiadomości specjalne dotyczą wiedzy z zakresu poszczególnych dziedzin nauki, techniki, sztuki, rzemiosła oraz wszelkich innych umiejętności, wykraczającą poza przeciętny poziom wiedzy osób nie będących specjalistami w danej dziedzinie. Sąd każdorazowo ocenia przesłanki wymogu wiadomości specjalnych na tle okoliczności danego przypadku. Ze względu na składnik w postaci wiadomości specjalnych znajdujący się w dowodzie z opinii biegłych, dowód ten nie może zostać zastąpiony przez inną czynnością dowodową. Sąd nie może odmówić uwzględnienia wniosku strony o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego w celu ich wyjaśnienia, jeżeli w sprawie występuje potrzeba zbadania zagadnień wymagających wiadomości specjalnych.

Przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z urzędu

W niektórych przypadkach, określonych w art. 232 k.p.c. Sąd może dopuścić dowód z opinii biegłego z urzędu.  Warto jednak pamiętać, że poza szczególnymi sytuacjami stanowi to powinność, a nie obowiązek Sądu i jest odstępstwem od zasady kontradyktoryjności. Wskazuje się, że w praktyce dowód z opinii biegłego jest dopuszczany z urzędu najczęściej. Dzieje się tak ze względu na to, że to do Sądu należy ocena, czy do stwierdzenia danej okoliczności potrzebne są wiadomości specjalne. Jednak, w sytuacji, gdy strona nie wystąpi do Sądu z wnioskiem o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego, podczas gdy oczywistym jest, że stwierdzenie danej okoliczności wymaga wiadomości specjalnych, to wówczas Sąd nie powinien działać z urzędu. W tym względzie wypowiedział się także Sąd Najwyższy w jednym ze swoich postanowień:

 „Zasada bezstronności sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP) i równego traktowania stron wyłącza dopuszczalność wskazywania uczestnikom postępowania na potrzebę zgłoszenia odpowiednich roszczeń.” Postanowienie SN z 3.11.2000 r., IV CKN 169/00, LEX nr 52476.

Podsumowanie

Na zakończenie warto przypomnieć, że dopuszczenie dowodu z opinii biegłego następuje na wniosek strony zgłoszony w piśmie procesowym lub ustnie na rozprawie albo z urzędu przez Sąd. Najczęściej dowód z opinii biegłego jest wykorzystywany w sprawach dotyczących m.in.: zadośćuczynienia za krzywdę spowodowaną błędem medycznym, w sprawach o odszkodowanie, o podział majątku wspólnego małżonków po rozwodzie czy o ubezwłasnowolnienie.

autor: Eliza Cholewa