Czemu służy postępowanie zabezpieczające w sprawie cywilnej

Kiedy Sąd udziela zabezpieczenia w sprawie cywilnej?

Postępowanie zabezpieczające w sprawie cywilnej zostało uregulowane w art. 730 Kodeksu postępowania cywilnego (dalej k.p.c.) oraz kolejnych. Za główną funkcję postępowania zabezpieczającego uznaje się zapewnienie uprawnionemu ochrony związanej z możliwymi niekorzystnymi skutkami, następującymi w czasie rozpoznawania sprawy. Ze względu na to, że od zainicjowania postępowania cywilnego oraz jego prawomocnego zakończenia upływa niejednokrotnie sporo czasu, to niezbędnym rozwiązaniem jest skorzystanie z udzielenia pewnej ochrony prawnej uprawnionemu. Celem udzielenia zabezpieczenia jest zwiększenie skuteczności postępowania cywilnego poprzez zapewnienie przez Sąd, że pomimo upływu czasu koniecznego do rozstrzygnięcia sprawy możliwe będzie osiągnięcie zamierzonych przez stronę celów tego postępowania.

Kto może żądać udzielenia zabezpieczenia?

Zgodnie z art. 730¹ § 1 k.p.c.  udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania. W związku z tym, uprawnionym w rozumieniu przepisów może być nie tylko powód lub wnioskodawca.

Środki o charakterze zachowawczym oraz nowacyjnym

Ochronę postępowania można osiągnąć poprzez rozmaite środki, w tym poprzez czasowe utrwalenie określonego stanu rzeczy, a w innych przypadkach poprzez ukształtowanie nowego stanu rzeczy. Wyróżnia się środki o charakterze zachowawczym oraz nowacyjnym. Celem środków o charakterze zachowawczym jest uniemożliwienie lub utrudnienie zmian oraz tymczasowe zagwarantowanie niezmienności określonego stanu rzeczy, istotne aby zapewnić  wykonanie przyszłego orzeczenia lub osiągnięcia celu postępowania co do istoty sprawy. Przykładem środka zabezpieczenia będzie  ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania nieruchomości  lub zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego.

Z kolei środki o charakterze nowacyjnym mają na celu zapewnienie uprawnionemu konkretnych świadczeń lub uprawnień już w czasie trwania postępowania cywilnego. Środki te są więc stosowane, gdy cel postępowania w sprawie wymaga niezwłocznego udzielenia uprawnionemu określonych świadczeń lub uprawnień. Przykładem środków o charakterze nowacyjnych są m.in. zobowiązanie obowiązanego do zapłaty na rzecz uprawnionego określonej sumy pieniężnej np. w toku postępowania o alimenty.

Przesłanki udzielenia zabezpieczenia 

Zgodnie z art. art. 730 § 1 k.p.c. udzielenia zabezpieczenia można żądać w każdej sprawie cywilnej, która jest rozpoznawana przez sąd lub sąd polubowny. Warto pamiętać, że dla uzyskania zabezpieczenia istotnym jest jedynie uprawdopodobnienie jego zasadności przez uprawnionego, a nie jego merytoryczne udowodnienie. Z kolei koniecznym dla uzyskania zabezpieczenia jest istnienie sprawy cywilnej, a za kontrowersyjne uważa się udzielenie zabezpieczenia w postępowaniach innych niż cywilne.  Podstawą odrzucenia wniosku jest złożenie wniosku o udzielenie zabezpieczenia w sprawie nienależącej do drogi sądowej. Inną przesłanką odrzucenia wniosku jest brak jurysdykcji krajowej w zakresie postępowania zabezpieczającego. Zabezpieczenie może zostać udzielone zarówno w toku postępowania jak i przed jego wszczęciem w przypadku spraw podlegających rozpoznaniu przez sąd. Jednak wyjątkowo sąd może udzielić zabezpieczenia po zakończeniu postępowania rozpoznawczego i po uzyskaniu przez uprawnionego tytułu wykonawczego, jeżeli zabezpieczenie dotyczy roszczenia o świadczenie, którego termin spełnienia jeszcze nie nastąpił.

Podsumowanie

Aby skutecznie złożyć wniosek o zabezpieczenie należy uprawdopodobnić, że roszczenie jest potencjalnie zasadne oraz wykazać konieczny interes prawny. Istotą udzielenia zabezpieczenia jest ochrona uprawnionego przed działaniem zmierzającym do naruszenia jego praw. Jeśli chodzi o opłatę sądową od wniosku, to obowiązuje ona, jeżeli wniosek jest składany przed wszczęciem postępowania, natomiast w trakcie postępowania – wniosek ten pozostaje bez opłat. Zażalenie w przedmiocie zabezpieczenia zostało uregulowane w art. 741 k.p.c. i jest rozpoznawane przez sąd, który wydał zaskarżone postanowienie w składzie trzech sędziów.

autor: Eliza Cholewa