Prawny przewodnik po śmierci bliskiego
Śmierć bliskiej osoby wyzwala w nas bardzo przykre emocje, często w przypływie wszystkich tych wydarzeń, nie do końca zdajemy sobie sprawę z obowiązków ciążących na nas, po śmierci krewnych. Trudnym krokiem jest rozpoczęcie tych czynności, dlatego niżej opracowany poradnik ma za zadnie ułatwić państwu uporządkowanie spraw zmarłego.
1. Karta zgonu
W przypadku śmierci w szpitalu, karta zgonu będzie wystawiona przez lekarza opiekującego się pacjentem. Jeśli śmierć miała miejsce w domu bądź w okolicznościach utrudniających natychmiastowe wystawienie karty przez lekarza, należy wezwać służby medyczne, aby potwierdziły stan faktyczny oraz wydały rodzinie bądź opiekunom taki dokument. Karta zgonu jest bardzo ważnym dokumentem, jako iż na jej podstawie wystawiany jest w Urzędzie Stanu Cywilnego akt zgonu, oraz jest potrzebna w przypadku przewiezienie ciała ze szpitala do kostnicy.
2. Akt zgonu
Akt zgonu, na podstawie karty zgonu wystawia Urząd Stanu Cywilnego właściwy dla miejscowości, na terenie której nastąpił zgon. Zgon należy zgłosić w Urzędzie w ciągu 3 dni od jego nastąpienia. Wyjątkiem jest śmierć wskutek choroby zakaźnej, w tym przypadku należy zgłosić zgon w ciągu 24 godzin.
W momencie zgłoszenia zgonu, osoba zmarła zostanie automatycznie wymeldowana z miejsca pobytu stałego lub czasowego, a jej dowód osobisty zostanie unieważniony.
Popularnym przekonaniem, w sytuacji nagłej śmierci jest to, iż tylko małżonek lub dzieci mogą dokonać takiego zgłoszenia. Nie jest to prawdą, gdyż prawo do zgłoszenia mają również: najbliżsi krewni lub powinowaci, osoby zamieszkałe w lokalu, w którym nastąpił zgon, osoby, które były obecne przy zgonie lub naocznie się o nim przekonały, administrator domu, w którym nastąpił zgon.
Do uzyskania aktu zgonu niezbędnymi dokumentami są: dowód osobisty osoby zmarłej, a w przypadku jego braku oświadczenie zawierające dane zmarłego oraz odpis aktu urodzenia.
Skrócony odpis aktu zgonu wydawany jest bezpłatnie w 3 egzemplarzach. Każdy kolejny łączy się z obowiązkiem uiszczenia opłaty skarbowej w wysokości 22zł.
3. Zasiłek pogrzebowy
Osoby, które pokryły koszty pogrzebu, mogą ubiegać się o zasiłek pogrzebowy wypłacany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, o ile spełnią jeden z warunków:
- są objęci ubezpieczeniem rentowym w ZUS, pobierają emeryturę/rentę oraz zmarły był ich rodziną,
- zmarły był objęty ubezpieczeniem rentowym w ZUS, pobierał emeryturę/rentę albo spełniał warunki, aby ją dostać
- zmarły nie miał ubezpieczenia, ale pobierał zasiłek chorobowy/świadczenie rehabilitacyjne po ustaniu ubezpieczenia.
Do członków rodziny, po których przysługuje zasiłek pogrzebowy, zalicza się: małżonka, rodziców, ojczyma, macochę oraz osoby przysposabiające, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione a także wnuki i rodzeństwo.
Jeśli koszty pogrzebu poniosła więcej niż jedna osoba lub podmiot, zasiłek pogrzebowy ulega podziałowi proporcjonalnie do poniesionych kosztów, jednakże obowiązkowe w takiej sytuacji jest złożenie odpowiedniego wniosku.
Warto pamiętać, że zasiłek pogrzebowy jest wolny od podatku dochodowego.
Ile wynosi zasiłek pogrzebowy:
●4000 zł — jeśli należysz do rodziny zmarłego, niezależnie od faktycznych kosztów pogrzebu
●do 4000 zł — jeśli jesteś spoza rodziny zmarłego lub reprezentujesz instytucję, która sfinansowała pogrzeb zmarłego. W takiej sytuacji wymagane jest potwierdzenie wszystkich wydatków związanych z pogrzebem.
Na złożenie wniosku mamy 12 miesięcy od dnia śmierci lub 12 miesięcy od dnia pogrzebu — jeśli pojawił się problem z odnalezieniem zwłok lub identyfikacją zmarłego.
Możemy to zrobić w jednostce ZUS, która wypłacała emeryturę albo rentę zmarłemu, lub w jednostce ZUS zgodnej z miejscem zamieszkania wnioskodawcy. Dokumenty możemy wysłać pocztą, złożyć osobiście, elektronicznie przez Platformę Usług Elektronicznych ZUS lub przez pełnomocnika.
Termin realizacji wypłaty środków z zasiłku to około 30 dni kalendarzowych od złożenia wszystkich dokumentów.
Częstą sytuacją jest odmowa prawa do zasiłku przez ZUS. Warto pamiętać ze mamy prawo odwołania od tej decyzji w ciągu miesiąca od jej otrzymania. Sądem właściwym który rozpatruje takie sprawy jest Sąd Rejonowy, Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Złożenie odwołania jest bezpłatne.
Dokumenty wymagane w przypadku starania się o zasiłek, przez osobę z rodziny lub płacącą to:
- wniosek o wypłatę zasiłku pogrzebowego (Z-12)
- odpis skrócony aktu zgonu
- odpis skrócony/zupełny aktu urodzenia dziecka, które urodziło się martwe
- oryginały rachunków, które dotyczą pogrzebu
- kopie rachunków, które dotyczą pogrzebu i potwierdził je bank
- zaświadczenie płatnika składek o tym, że osoba płacąca/z rodziny albo zmarły podlegają ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu
- dokumenty, które potwierdzą pokrewieństwo
- dokument tożsamości
Dokumenty wymagane w przypadku starania się o zasiłek, przez instytucję, która płaciła za pogrzeb:
- wniosek o wypłatę zasiłku pogrzebowego (Z-12)
- odpis skrócony aktu zgonu
- odpis skrócony/zupełny aktu urodzenia dziecka, które urodziło się martwe
- oryginały rachunków, które dotyczą pogrzebu
- kopie rachunków, które dotyczą pogrzebu i potwierdził je bank
- dokument tożsamości
- pełnomocnictwo do reprezentowania instytucji
4. Odprawa pośmiertna
Członkowie rodziny zmarłego pracownika mogą również otrzymać odprawę pośmiertną, jeżeli zgon nastąpił w trakcie pełnienia stosunku pracy lub po jego rozwiązaniu, lecz w czasie pobierania przez pracownika zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby.
Odprawę pośmiertną dzieli się pomiędzy wszystkich uprawnionych członków rodziny w równych częściach, w przypadku jednego członka rodziny jest to odprawa w wysokości połowy kwoty określonej w art. 93 § 2. Kodeksu Pracy.
5. Renta rodzinna
W przypadku, gdy zmarły miał ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, jego bliscy mogą otrzymać rentę rodzinną. Otrzymają ją także wtedy, gdy dana osoba nie miała prawa do wymienionych świadczeń, lecz spełniała warunki wymagane do ich uzyskania.
Do renty rodzinnej prawo mają: dzieci ubezpieczonej osoby zmarłej, wnuki, rodzeństwo oraz inne dzieci, którymi opiekował się zmarły, a także wdowa/wdowiec oraz rodzice po zmarłych dzieciach.
W celu ubiegania się o rentę należy złożyć do ZUS właściwego ze względu na zamieszkanie osoby wnioskującej formularz ZUS Rp-2 oraz załącznik ZUS Rp-2a.
6. Urlop okolicznościowy
Osobie bliskiej zmarłego przysługuje urlop okolicznościowy, o udzielenie, którego należy zwrócić się z wnioskiem do pracodawcy. Urlop taki jest urlopem dodatkowym, nie wchodzi w skład urlopu wypoczynkowego. Za czas urlopu okolicznościowego pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, które jest liczone według zasad dotyczących wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy.
Wymiar urlopu jest zależny od stopnia pokrewieństwa – dwa dni przysługują w przypadku zgonu małżonka, dziecka, rodzica, ojczyma lub macochy, a jeden dzień, gdy chodzi o zgon rodzeństwa, babci, dziadka lub innej osoby pozostającej na utrzymaniu lub pod bezpośrednią opieką.
7. Spadek
Spadek po zmarłym bardzo często jest tematem nie do końca dobrze zrozumianym przez przyszłych spadkobierców. Warto nakreślić podstawowe fakty:
- Spadek można przyjąć lub odrzucić – na decyzje mamy 6 miesięcy
- Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku składa się przed sądem lub przed notariuszem
- Spadkobierca musi zgłosić spadek w Urzędzie Skarbowym
- Tylko spadkobiercy z pierwszej grupy są zwolnieni z podatku od spadku
- Sądem właściwym do spraw spadkowych jest Sąd Rejonowy w miejscu zamieszkania spadkodawcy
- W skład spadku wchodzą także długi spadkodawcy
- W przypadku przyjęcia spadku mamy do wyboru dwie możliwości: przyjąć spadek w całości (przyjęcie proste – odpowiedzialność za długi całym swoim majątkiem) lub przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza (odpowiedzialność za długi do wysokości otrzymanego spadku)
Warto wspomnieć, iż uprawnieni do dziedziczenia po zmarłym są z zasady:
- Spadkobiercy testamentowi, czyli osoby, które zmarły wskazał w swoim testamencie
- Spadkobiercy ustawowi, określani na podstawie pokrewieństwa lub więzi prawnej
8. Ubezpieczenia i umowy
Jeżeli pracownik był dodatkowo ubezpieczony, uprawniona przez niego osoba może ubiegać się o tzw. rentę wyrównawczą w stosunku do ubezpieczyciela. Natomiast w zakresie innych ubezpieczeń:
Ubezpieczenie dobrowolne – trzeba dostarczyć do towarzystwa ubezpieczeniowego akt zgonu i akt darowizny lub testament, by zakończyć umowę ubezpieczenia,
Polisa na życie – środki z polisy zmarłego otrzymuje osoba, którą wskazał on w polisie, lub w przypadku braku wskazania – spadkobiercy
Otwarty Fundusz Emerytalny – pieniądze z OFE są częścią majątku zmarłej osoby, dziedziczą je spadkobiercy i osoby wskazane przez zmarłego w umowie z OFE
Facebook – aby zamknąć konto trzeba dostarczyć administratorom portalu świadectwo zgonu lub akt urodzenia zmarłego,
Księgi wieczyste – spadkobiercy mają obowiązek ujawnić prawa własności nieruchomości w księgach wieczystych, nie mniej jednak jest to bardziej złożona procedura tak więc potrzebny będzie wypis aktu poświadczenia dziedziczenia lub odpis prawomocnego orzeczenia sądu
Bank – do zamknięcia konta, zablokowania karty i rozwiązania umowy z bankiem wystarczy akt zgonu, lecz do odblokowania środków wymagane jest poświadczenie dziedziczenia lub postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku,
Umowy – należy pamiętać o zamknięciu wszystkich zobowiązań, jakie miała zmarła osoba, np. jeśli nie chcemy przedłużać umowy z operatorem sieci komórkowej, należy przepisać ją na spadkobierców
Samochód – jeżeli osoba zmarła miała samochód, należy go przerejestrować w Wydziale Komunikacji Urzędu Miasta. Niezbędne będą: wniosek o rejestrację, własny dokument tożsamości, dowód własności pojazdu, dokumenty pojazdu, wypis aktu poświadczenia dziedziczenia lub odpis prawomocnego orzeczenia sądu.
autor: Natalia Kucharska