Problematyka dowodu z przesłuchania świadków w postępowaniu cywilnym

Subsydiarny charakter dowodu z przesłuchania świadków

Dowód z przesłuchania świadków w postępowaniu cywilnym uznawany jest za najmniej pewny środek dowodowy także w świetle treści art. 458¹¹k.p.c. Przepis ten wprowadza prymat dowodu z dokumentu, chyba że strona wykaże, że z przyczyn od niej niezależnych nie może przedstawić dokumentu. Ponadto komentowany przepis wymaga ustalenia czy dopuszczalne jest przeprowadzenie dowodu z innego źródła niż dokument. Dowód z przesłuchania świadków ma charakter subsydiarny w postępowaniu cywilnym i jest stosowany wtedy, gdy brak jest innych środków dowodowych lub w przypadku ich wyczerpania, gdy pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. W wyjątkowych sytuacjach sąd może dopuścić dowód z przesłuchania świadków także z urzędu.

Dowód z zeznań świadków składanych na piśmie

Art. 271¹  k.p.c.  wprowadza instytucje dowodu z zeznań świadka, które są składane na piśmie. Możliwość przesłuchania świadka w formie pisemnej została dopuszczona dopiero od 7 listopada 2019 r. i nie dotyczy przesłuchania stron. Wartość dowodowa pisemnych zeznań świadka będzie miała z reguły mniejszą wartość dowodową niż zeznania składane ustne, między innymi ze względu na brak pewności co do samodzielności sporządzenia pisemnych zeznań przez świadka. Przyjmuje się więc, że podstawową formą składania zeznań przez świadka powinny być zeznania ustne, zaś zeznania pisemne należy stosować jedynie w wyjątkowych sytuacjach, np. jeżeli świadek jest przewlekle chory lub przebywa stale za granicą. Pytania kierowane do świadka składającego pisemne zeznania powinny być bardzo konkretne oraz mieć charakter pytań zamkniętych, w związku z tym pisemny dowód z zeznań świadków nie sprawdzi się w sprawach z obszernym materiałem faktycznych i w sprawach wielowątkowych. Świadkowi składającemu zeznania na piśmie grozi taka sama odpowiedzialność karna za składanie fałszywych zeznań jak świadkowi, który zeznaje ustnie.

Przesłuchanie świadka z udziałem biegłego lekarza lub psychologa

Treść art. 272¹ k.p.c. reguluje możliwość przesłuchania świadka z udziałem biegłego lekarza lub psychologa, która występuje w razie poważnych wątpliwości dotyczących zdolności świadka do spostrzegania lub przekazywania spostrzeżeń. Biegły wówczas przysłuchuje się zeznaniom świadka i ocenia istnienie wątpliwości. Wniosek o przesłuchanie świadka w obecności biegłego może złożyć strona, jednak wniosek ten nie jest wiążący dla sądu.

Podsumowanie

Dowód z zeznań świadka można przeprowadzić w formie ustnej albo w formie pisemnej.  Złożenie pisemnych zeznań przez świadka ma jednak charakter wyjątkowy.  Odbieranie zeznań od świadka rozpoczyna się od przewodniczącego, który pyta świadka co i z jakiego źródła jest mu wiadomo w danej sprawie. Następnie następuje faza spontanicznych zeznań świadka, który musi mieć możliwość swobodnego wypowiedzenia się o wszystkim, co mu wiadomo w sprawie. W postępowaniu cywilnym przyjęto zasadę wedle, której prawo do zadawania pytań przysługuje najpierw tej stronie, na której wniosek świadek został powołany.  

autor: Eliza Cholewa